Mae hon yn dudalen fyw, ac felly yn cael ei hadeiladu a'i diweddaru o hyd. Ymddiheurwn felly am unrhyw gofnodion anghyflawn. Os am ychwanegu at y wybodaeth ar y dudalen hon, cysylltwch.

Gallwch sgrolio drwy'r dudalen i ddarllen hanes y gystadleuaeth yn gronolegol ar ei hyd, neu gallwch glicio ar unrhyw flwyddyn o'r rhestr isod er mwyn mynd at y cofnod unigol. Bydd clicio ar enwau'r beirdd yn mynd â chi at eu bywgraffiadau.
1910 John Dyer Richards
Dan nawdd Wesleyaid y dref y cynhaliwyd y gyfres gyntaf o eisteddfodau cadeiriol yn Nhywyn, er y bu eisteddfod cyn hynny mewn cyswllt â'r eglwys. Fe gynhaliwyd llawer o'r cyfarfodydd yn yr Assembly Rooms, a adeiladwyd ym 1893 ger Eglwys Sant Cadfan (uchod).

Yn y blynyddoedd cynnar, arferai Eisteddfod Gadeiriol Tywyn gynnal ei seremoniau gorseddol ei hun, ac roedd yn ddigwyddiad dros ddeuddydd. Un o ffigyrau amlwg y cyfnod hwn oedd Cadvan, a wasanaethai fel 'archdderwydd' yr orsedd honno. Roedd yn siaradwr brwd o blaid dilysrwydd yr Orsedd, a cheir sawl cofnod o'i areithiau tanbaid i bledio'i hachos yn eisteddfodau Tywyn. Fe ddaeth ar ddiwedd ei oes yn Archdderwydd Cymru, er mai am flwyddyn yn unig y bu yn y swydd honno cyn ei farwolaeth.

1893

JOHN THOMAS JOB
TREFECA

TESTUN ELIAS YN YR OGOF (PRYDDEST)
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 14
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 7 EBRILL 1893
BEIRNIAD PEDROG
​             IOAN GLAN MENAI


LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Roedd John Thomas Job, enillydd y gadair yn eisteddfod gadeiriol Tywyn 1893, yn fyfyriwr ar y pryd yng Ngholeg Trefeca. 

Cynhaliwyd gorsedd yn yr eisteddfod hon, gyda Cadvan, Wnion, Geufronydd, Gwilym Dyfi, Gwilym o Fôn, Ilar, Talfardd ac eraill yn cymryd rhan.
Y BARDD

Ganed J. T. Job yn Llandybie ym 1867. Roedd yn un o ddisgyblion barddol Watcyn Wyn a chafodd ei addysg yn Ysgol Llandybie a Choleg Trefeca. Bu'n weinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd yn Aberdâr, Bethesda (Arfon), ac Abergwaun. Enillodd gadair yr Eisteddfod Genedlaethol deirgwaith a'i choron unwaith. Bu farw ym 1938.

Cofnod J. T. Job yn y Bywgraffiadur Cymreig:

https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JOB0-THO-1867

1894

HUMPHREY JONES (BRYFDIR)
BLAENAU FFESTINIOG

TESTUN Y LLADDFA YNG NGWERSYLLT YR ASSYRIAID
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 27 EBRILL 1894
BEIRNIAD PEDROG


LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Cynhaliwyd gorsedd yn yr eisteddfod hon dan lywyddiaeth Cadvan, gydag Wnion, Glan Wnion, Talfardd, Gwilym Ardudwy, Gwilym Dyfi a Trebor ymysg y beirdd oedd yn bresennol.
Y BARDD

Ganed Humphrey Jones yng Nghwm Croesor ym 1867. Roedd yn fardd cystadleuol ac yn eisteddfodwr poblogaidd a lwyddodd i ennill ymhell dros hanner cant o gadeiriau. Cyhoeddodd ddwy gyfrol o'i farddoniaeth - Telynau'r Wawr  a Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill. Bu farw ym 1947.

Cofnod Bryfdir yn y Bywgraffiadur Cymreig:

http://yba.llgc.org.uk/cy/c2-JONE-HUM-1867.html

1895

B. PHILLIPS (MYFYRFAB)
LLANELLI

TESTUN MARWOLAETH SAUL
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 20
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 26 EBRILL 1895
BEIRNIAD PEDROG

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Cadeiriwyd ysgrifennydd yr eisteddfod, Abram Jones, yn absenoldeb yr enillydd.

1896

J. DAVIES (ILAR)
TYWYN

TESTUN 
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 24 EBRILL 1896
BEIRNIAD CADVAN
             IEUAN WNION

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys

1897

HUGH EMYR DAVIES (EMYR)
PWLLHELI

TESTUN ABRAHAM YN GWAREDU LOT
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 23 EBRILL 1897
BEIRNIAD 

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Y BARDD

Ganed Hugh Emyr Davies, bardd a gweinidog â'r Methodistiaid Calfinaidd ym Mrynllaeth, Abererch ym 1878. Roedd yn fab i'r bardd Hugh Tudwal Davies (Tudwal). Daeth i amlygrwydd fel bardd eisteddfodol yn gynnar iawn, gan ennill dros ugain o gadeiriau. Enillodd Goron yr Eisteddfod Genedlaethol ddwywaith; yng Nghaernarfon ym 1906 ('Branwen ferch Llŷr') a Llangollen ym 1908 ('Owain Glyndŵr). Bu farw ym 1950 yn Llandegfan, Môn.

Cofnod Hugh Emyr Davies yn y Bywgraffiadur Cymreig:

http://yba.llgc.org.uk/cy/c4-DAVI-EMY-1878.html

1898

E. L. ROWLANDS (DYFI)
ABERDYFI

TESTUN GWAREDIGAETH (PRYDDEST)
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 16
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 22 EBRILL 1898
BEIRNIAD PEDROG

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Eisteddfod 1898 oedd yr olaf yn y gyfres hon o gyrddau yn Nhywyn; nododd y Towyn-on-Sea and Meirioneth County Times ar 5 Ionawr 1899, wrth fwrw golwg yn ôl dros y flwyddyn a fu:

The Towyn Eisteddfod breathed its last as a denominational institution during the year but it is probable that the eisteddfod will be taken up by the town and if so will be worked for the advantage of the town.

Ddiwedd Ebrill 1901, wedyn, cynhaliwyd cyngerdd prawf yn Nhywyn, gyda'r bwriad o godi arian ar gyfer Eisteddfod Ranbarthol y bwriedid ei hail-sefydlu yn yr ardal. 

1907

WILLIAM RICHARDS (ALFA)
LLANSAMLET

TESTUN YR ANGYLION WRTH FEDD YR IESU (PRYDDEST)
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 21 MEHEFIN 1907
BEIRNIAD 

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Nid oedd Alfa yn bresennol i gael ei gadeirio, a chadeiriwyd ei gynrychiolydd, y Parch. R. R. Roberts.
Y BARDD

Ganed William Alfa Richards ym 1875. Roedd yn eisteddfodwr pybyr ac yn enillydd nifer helaeth o gadeiriau ar hyd a lled y wlad. Cyhoeddwyd dwy gyfrol o'i gerddi, Blodau'r Groes (1907) a Clychau'r Wawr​ (1910). Ei waith mwyaf poblogaidd a chofiadwy yw'r emyn i blant, 'Rwy'n canu fel cana'r aderyn'. Bu farw ym 1931.

1908

J. O. JONES (ARIFOG)
PWLLHELI

TESTUN A DUW A SYCH YMAITH BOB DEIGR ODDIWRTH EU LLYGAID HWYNT (PRYDDEST)
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 14
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 17 MEHEFIN 1908
BEIRNIAD BERW

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
ERAILL YN Y GYSTADLEUAETH PARCH. EVAN ISAAC, MACHYNLLETH [2]
Y BARDD

J. O. Jones (Arifog) - dim bywgraffiad hyd yma

1909

G. T. LEVI (GWELEDYDD)
ABERCRAF

TESTUN HENAINT (AWDL)
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 9 MEHEFIN 1909
BEIRNIAD 

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Nid oedd G. T. Levi yn bresennol yn yr eisteddfod i dderbyn ei gadair.

1910

JOHN DYER RICHARDS
TRAWSFYNYDD

TESTUN 
FFUGENW 
​
NIFER YN CYSTADLU 
GWOBR ARIANNOL
DYDDIAD CADEIRIO 7 MEHEFIN 1910
BEIRNIAD 

LLEOLIAD YN 2020
Anhysbys
Y Parch. J. D. Richards, a oedd ar y pryd yn weinidog gyda'r Annibynnwyr yn Nhrawsfynydd, oedd enillydd y gadair yn Eisteddfod Tywyn 1910.
Y BARDD

Ganed John Dyer Richards yn Sir Gaerfyrddin ym 1876. Yn dilyn graddio o Goleg Aberhonddu ym 1903, daeth yn weinidog Capel Ebeneser, Trawsfynydd. Bu yn Nhrawsfynydd am 14 mlynedd, gan ddod yn ffrind ac yn fentor i Hedd Wyn, bardd y Gadair Ddu - caiff J. D. Richards ei bortreadu gan Derec Brown yn y ffilm Hedd Wyn. O Trawsfynydd aeth yn weinidog i Fedlinog ac yna i Nanternis, ger Ceinewydd, lle y bu farw ym 1927.

Cofnod J. D. Richards ar WikiTree:

https://www.wikitree.com/wiki/Richards-10936
CYFEIRIADAU

1893
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Dydd, 14.04.1893

1894
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Dydd, 04.05.1894
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Gwyliedydd, 09.05.1894

1895
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Dydd, 03.05.1895

1896
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Negesydd, 01.05.1896

1897
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Negesydd, 30.04.1897

1898
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Gwyliedydd, 04.05.1898

1899
- 'Towyn in 1898' yn y Meirioneth County Times​, 05.01.1899
- 'Towyn-on-Sea' yn y Meirioneth County Times, 02.05.1901

1907
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Yr Herald Cymraeg, 25.06.1907
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Y Negesydd, 27.06.1907

1909
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Yr Herald Cymraeg, 15.05.1909

1910
- 'Eisteddfod Gadeiriol Towyn' yn Yr Herald Cymraeg​, 14.06.1910
G-LHLEBT4QDE